Poznaj kilka historii projektowych inżynierów FUD Bolęcin
Artykuł opublikowany w Roczniku INVESTOR Real Estate Expert [3] 2019
Przedwojenne kamienice są ozdobą centrów miast i przyciągają swoją urodą turystów. Rewitalizacja starych budynków przywraca im dawny splendor, a mieszkańcom podnosi komfort użytkowania. Często się to wiąże z koniecznością instalacji nowych wind i wymaga indywidualnego projektu i wielu kompromisów z konserwatorami zabytków. Ponad 50-letnie doświadczenie FUD w projektowaniu i produkcji nietypowych wind odsłania trudne oblicze tego małego a jakże ważnego elementu budynku.
Windy problemem starych budynków
Specjalizujemy się w zleceniach dla nietypowych budynków, które często są umiejscowione w centrach miast czy na starym rynku. W Polsce w użyciu jest obecnie ok. 350 wind zainstalowanych przed rokiem 1945 rokiem. Większość z nich znajduje się w zabytkowych kamienicach i wymaga pilnej wymiany. Wiele kilkudziesięcioletnich budynków nie posiada windy w ogóle, natomiast istniejące w nich dusze klatek schodowych, patia, a nawet kominy, stwarzają możliwości instalacji wind wewnątrz obiektu. Jeśli takie rozwiązanie nie jest możliwe, to czasami mieszkańcy decydują się też na montaż windy zewnętrznej.
„Wytyczne konserwatorskie nie zawsze pokrywają się z możliwościami producentów wind, czy też wymaganiami stawianymi przez Dozór Techniczny i Jednostkę Notyfikowaną. Znalezienie kompromisu pomiędzy tymi wymaganiami jest trudnym zadaniem.”
Kompromisy z Konserwatorami
Windy te są z reguły dość skomplikowane i konieczna jest tutaj ścisła współpraca z konserwatorem zabytków. Podczas projektowania wind osobowych w budynkach zabytkowych należy uwzględnić brak wystarczającej ilości miejsca na szyb, wystrój kabiny, drzwi i wystrój przystanków. Jeśli budynek posiada już starą windę, to należałoby zachować istniejący wystrój kabiny drzwi. Wówczas wymianie podlega najczęściej sterowanie i elementy bezpieczeństwa. Jeżeli cały budynek łącznie z wnętrzami podlega ochronie konserwatorskiej, zadanie staje się trudne, a niekiedy wręcz niemożliwe do wykonania. Wszystkie działania wymagają tutaj ścisłej współpracy projektanta dźwigu, projektanta budynku i konserwatora zabytków.
Trybuna Honorowa na Służewcu
W 2018 r. zakończył się pierwszy od momentu budowy w latach 30-tych ubiegłego wieku remont generalny Trybuny Honorowej na torze wyścigów konnych na Służewcu. FUD Bolęcin podjęło się realizacji dwóch wind: osobowej, która miała zastąpić przedwojenną oraz małej windy towarowej do transportu w kuchni. Projekt przebudowy obiektu zakładał zastąpienie windy osobowej z okresu przedwojennego nową, ale w istniejącym już szybie dźwigowym. Trudności wiązały się przede wszystkim z ulokowaniem wejścia do starej maszynowni windy na dachu, co w nowym projekcie wymagało zmiany. Nasi inżynierowie zaproponowali niestandardowe rozwiązanie w postaci wykonania przystanku w piwnicy. Musieli uporać się również z nietypowymi wymiarami szybu i jego odchyleniami od pionu. W końcowym efekcie powstała w istniejącym już przedwojennym szybie nowa 5-przystankowa winda (pierwotna miała tylko 3 przystanki). Wyposażona została w nowoczesny napęd, automatyczne drzwi, system kontroli dostępu zintegrowany z całym budynkiem oraz inne rozwiązania technologiczne.
Gdy brak miejsca na windę
W tym samym obiekcie nasz zespół zaprojektował i zamontował również małą windę towarową, do transportu towarów między czterema kondygnacjami budynku. Z uwagi na to, że w obiektach zabytkowych nie ma możliwości budowy nowego szybu, wykorzystano do tego dwa połączone stare zsypy śmieciowe. Było to jedyne możliwe miejsce, w którym można było umiejscowić windę. Lokalizacja ta wiązała się jednak z pewnymi ograniczeniami – mała głębokość szybu nie pozwalała na instalację odpowiednio dużej kabiny. Inżynierowie zadecydowali o dostosowaniu wymiarów dźwigu do tej niedużej przestrzeni. Do dźwigu zastosowano drzwi wychylne jednoskrzydłowe ognioodporne o zadanej klasie EI. Zdecydowano również o wykonaniu maszynowni, dostępnej z dachu budynku, gdyż nie byłaby ona dostępna z poziomu ostatniej kondygnacji (była do tego zbyt niska).
4-komorowa winda
FUD wyprodukowała również windę towarową w restauracji Warszawski Sznyt na Placu Zamkowym. Rozmieszczanie sal restauracyjnych oraz kuchni na kilku poziomach spowodowało konieczność montażu windy towarowej, aby znacznie usprawnić pracę kuchni. Z uwagi na wymogi Sanepidu konieczne było oddzielenie dróg transportu wydawanych posiłków (droga czysta i droga brudna) oraz dodatkowe komory do transportu innych elementów. W rezultacie zaprojektowana została kabina windy, posiadająca 4 komory, do których dojścia są rozmieszczone odpowiednio do układu pomieszczeń na konkretnych kondygnacjach. Kabinę dźwigu towarowego małego typu EPE-100-R-K podzielono w pionie i w poziomie dostępem do każdej komory. Tak skomplikowany system dostępu do określonych części kabiny jest bardzo rzadko spotykany. Do celów gastronomicznych najczęściej wykonuje się kabiny, które są wyposażone jedynie w poziomą półkę w połowie wysokości. Wysoki poziom skomplikowania oznaczał dla zespołu projektowo-produkcyjnego konieczność przezwyciężenia kilku trudności. Na wczesnym etapie były to przede wszystkim następujące kwestie: zaprojektowanie dźwigu w stosunkowo małej przestrzeni oraz uzgodnienie dostępu do poszczególnych komór windy tak, aby była ona zgodna z technologią kuchni. Czas przeznaczony na montaż wyniósł 6 dni.
Kilka historii windowych
Muzeum Kopernika mieszczące się w centrum Starego Miasta w Toruniu, zdecydowało się na zamontowanie windy, która ułatwia poruszanie się po stromych kondygnacjach budynku. Prosta forma przeszklonego szybu zewnętrznego dobrze komponuje się ze strzelistą architekturą budynku, w którym mieści się muzeum. Wewnątrz szybu znajduje się winda osobowa, poruszająca się w obrębie 3 pięter. Realizowaliśmy również windę wpisanego do rejestru zabytków Ratusza w Wałbrzychu (z XVIII wieku). Aby umieścić w nim windę, konieczne było dobudowanie zewnętrznego szybu, który estetycznie współgra z bryłą ratusza. Kolejny przykład to Urząd Miejski w Elblągu, który ma już ponad sto lat. Windę zamontowano w istniejącej duszy klatki schodowej, a w samym szybie zastosowano przeszklenia w kształcie już istniejących otworów. Wystrój windy oraz zastosowane materiały zostały specjalnie dopasowane do charakteru wnętrza. Z kolei winda w Ośrodku Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych w Zabrzu znajduje się w stalowym szybie dobudowanym do kamienicy. Wybór szybu stalowego wynikał z decyzji konserwatora. Szyb położony jest w niewidocznej i nieeksponowanej części budynku. Fasada budynku od strony ulicy nie zmieniła się.
Procedury windowe
Procedury związane z przebudową obecnych lub budową nowych wind w zabytkowych kamienicach prowadzi zwykle architekt w porozumieniu z konserwatorem. Jednak wszystko zależy od stopnia ochrony budynku. Do złożenia wniosku do konserwatora zabytków o zgodę na wybudowanie lub przebudowę windy składa właściciel nieruchomości. Jeśli chodzi o czas trwania takich procedur to jest to zależne od wielu aspektów, do których zalicza się stopień ingerencji w budynek, proponowane zmiany, charakter i materiały nowych elementów i ich estetykę. Wiele zależy również od podejścia konserwatora. Niektórzy są przychylni do adaptacji bardziej nowoczesnych wind, np. szklanych a inni mniej. Wiele zależy od porozumienia i zwykłych negocjacji stron. Często zdarza się, że wbudowanie takiej windy w starą kamienicę trwa nawet kilka lat. Warto zaznaczyć, że na dobudowę windy w zabytkowym budynku trzeba mieć pozwolenie na budowę i standardowo takie pozwolenie składa się w wydziale architektury dzielnicy lub gminy, na terenie której zlokalizowana jest nieruchomość. Koszty związane z zaadaptowaniem windy do starego obiektu ponosi właściciel albo użytkownicy budynku.
Niniejszy artykuł jest chroniony prawem autorskim. Zabrania się jego kopiowania i cytowania bez podania źródła i autora. W przypadku zawinionego naruszenia praw autorskich sprawca będzie zobowiązany do naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.
Autor artykułu
Małgorzata Golińska
Prezes Zarządu w Fabryka Urządzeń Dźwigowych
